jaar | 2019
plaats | Treebeek
categorie | wonen
TBB
Prijsvraag voor de transformatie en verduurzaming van Treebeekplein en omgeving, door Jo Janssen en Wim van den Bergh, omvat het herstellen van de stedenbouwkundige structuur van de voormalige mijnwerkerskolonie, en het ontwerpen en realiseren van 150 grondgebonden woningen, in verschillende fases.
De grondgebonden woningen kennen een diversiteit aan programma, te weten medioren woningen (voor 55-plussers), gezinswoningen en kangoeroe-woningen, zijnde een combinatie van een mediorenwoning (voor de grootouders) gekoppeld aan erboven gesitueerde gezinswoning. Binnen de verschillende programma-types zijn diverse verschillende woningtypes ontwikkeld om diversiteit te genereren.
Historie
Tussen 1913 en 1921 werkte architect ir. Willem Leliman aan de bouw van de mijnwerkerskolonie Treebeek. Door de explosieve groei van de nabij gelegen Staatsmijn Emma en Hendrik was er een grote behoefte aan arbeiderswoningen. Leliman was één van de pioniers op het gebied van de volkshuisvesting die wars was van ongepaste monumentaliteit, gevelarchitectuur en modieus effectbejag. Vanuit die achtergrond ontwierp Leliman op een intelligente, ingenieuze en idealistische wijze het tuindorp Treebeek: een groene wijk voor ‘gezonde mijnwerkers’ die gekenmerkt wordt door een stedenbouwkundig, heldere, hiërarchische opbouw. Oorspronkelijk was het hart van de wijk een fraai langgerekt parkachtig plein, ingericht door landschapsarchitect K.C. van Nes.
Na het afbreken in de jaren zestig van de bebouwing die dit parkachtig plein aan de langszijden vatte, is het centrum getransformeerd naar een open vlakte met drie-laagse portiek etageflats.
Duurzaamheid
Vanuit het concept van maatschappelijk ondernemerschap speelt voor de opdrachtgever en ons architecten duurzaamheid een eminente rol. In de tijd van Leliman was de verhouding tussen materiaal en arbeid nog zo dat vakmanschap werd gestimuleerd, materiaal was ‘duur’ in relatie tot vakbekwame arbeid die nodig was om er iets goeds van te maken. M.a.w. duurzaamheid was destijds een vanzelfsprekendheid en géén trend. Tegenwoordig heeft die relatie zich omgekeerd, materiaal is relatief ‘goedkoop’ geworden en arbeid ‘duur’. Vakmanschap op de bouwplaats sterft langzaam uit, waardoor prefabricage een steeds belangrijker begrip in het kader van duurzaamheid wordt: er is een streven naar minder faalkosten, betere arbeidsomstandigheden en minder afval. Daarom is gekozen voor een bouwsysteem dat opgebouwd wordt uit geprefabriceerde wandelementen van houtwol cement welke op de bouwplaats in een korte bouwtijd samengevoegd worden tot het casco. Er is geïnvesteerd in een gebouwschil die als een dikke winterjas met een hoge Rc-waarde voorbereid is op de eisen in de toekomst, in combinatie met eenvoudig geoptimaliseerde installaties. De toepassing van hoofdzakelijk natuurlijke materialen en het gevarieerde aanbod van verschillende woningtypes en de flexibiliteit binnen de woningen zorgt dat het plan voorbereid is op een lange levensduur.
Architectuur
Net zoals Leliman hebben we gekozen voor een eenvoudige architectuur van één- en twee-laagse woningen met een doorlopende kap. Een architectuur die voornamelijk spreekt door zijn proportionering en ritmering middels horizontale verspringingen in de rooilijn, corresponderende verticale verspringingen in de goot- en noklijn en door zijn geprononceerde zinken dakkapellen en dakvensters.
Een terughoudende architectuur die qua materiaal en kleur goed aansluit bij de nog aanwezige delen van het oorspronkelijke plan, zonder te vervallen in slaafse imitatie.
Ontwerp - realisatie: 2009 - in proces
Adres: Treebeekplein, Brunssum
Opdrachtgever: Wonen Zuid Limburg
Projectteam: Jo Janssen, Prof. Ir. Wim van den Bergh, Maud van Oerle, Andi Belulaj, Ivo Rosbeek, Arabella El Ginawy
Prijzen, nominaties
De grondgebonden woningen kennen een diversiteit aan programma, te weten medioren woningen (voor 55-plussers), gezinswoningen en kangoeroe-woningen, zijnde een combinatie van een mediorenwoning (voor de grootouders) gekoppeld aan erboven gesitueerde gezinswoning. Binnen de verschillende programma-types zijn diverse verschillende woningtypes ontwikkeld om diversiteit te genereren.
Historie
Tussen 1913 en 1921 werkte architect ir. Willem Leliman aan de bouw van de mijnwerkerskolonie Treebeek. Door de explosieve groei van de nabij gelegen Staatsmijn Emma en Hendrik was er een grote behoefte aan arbeiderswoningen. Leliman was één van de pioniers op het gebied van de volkshuisvesting die wars was van ongepaste monumentaliteit, gevelarchitectuur en modieus effectbejag. Vanuit die achtergrond ontwierp Leliman op een intelligente, ingenieuze en idealistische wijze het tuindorp Treebeek: een groene wijk voor ‘gezonde mijnwerkers’ die gekenmerkt wordt door een stedenbouwkundig, heldere, hiërarchische opbouw. Oorspronkelijk was het hart van de wijk een fraai langgerekt parkachtig plein, ingericht door landschapsarchitect K.C. van Nes.
Na het afbreken in de jaren zestig van de bebouwing die dit parkachtig plein aan de langszijden vatte, is het centrum getransformeerd naar een open vlakte met drie-laagse portiek etageflats.
Duurzaamheid
Vanuit het concept van maatschappelijk ondernemerschap speelt voor de opdrachtgever en ons architecten duurzaamheid een eminente rol. In de tijd van Leliman was de verhouding tussen materiaal en arbeid nog zo dat vakmanschap werd gestimuleerd, materiaal was ‘duur’ in relatie tot vakbekwame arbeid die nodig was om er iets goeds van te maken. M.a.w. duurzaamheid was destijds een vanzelfsprekendheid en géén trend. Tegenwoordig heeft die relatie zich omgekeerd, materiaal is relatief ‘goedkoop’ geworden en arbeid ‘duur’. Vakmanschap op de bouwplaats sterft langzaam uit, waardoor prefabricage een steeds belangrijker begrip in het kader van duurzaamheid wordt: er is een streven naar minder faalkosten, betere arbeidsomstandigheden en minder afval. Daarom is gekozen voor een bouwsysteem dat opgebouwd wordt uit geprefabriceerde wandelementen van houtwol cement welke op de bouwplaats in een korte bouwtijd samengevoegd worden tot het casco. Er is geïnvesteerd in een gebouwschil die als een dikke winterjas met een hoge Rc-waarde voorbereid is op de eisen in de toekomst, in combinatie met eenvoudig geoptimaliseerde installaties. De toepassing van hoofdzakelijk natuurlijke materialen en het gevarieerde aanbod van verschillende woningtypes en de flexibiliteit binnen de woningen zorgt dat het plan voorbereid is op een lange levensduur.
Architectuur
Net zoals Leliman hebben we gekozen voor een eenvoudige architectuur van één- en twee-laagse woningen met een doorlopende kap. Een architectuur die voornamelijk spreekt door zijn proportionering en ritmering middels horizontale verspringingen in de rooilijn, corresponderende verticale verspringingen in de goot- en noklijn en door zijn geprononceerde zinken dakkapellen en dakvensters.
Een terughoudende architectuur die qua materiaal en kleur goed aansluit bij de nog aanwezige delen van het oorspronkelijke plan, zonder te vervallen in slaafse imitatie.
Ontwerp - realisatie: 2009 - in proces
Adres: Treebeekplein, Brunssum
Opdrachtgever: Wonen Zuid Limburg
Projectteam: Jo Janssen, Prof. Ir. Wim van den Bergh, Maud van Oerle, Andi Belulaj, Ivo Rosbeek, Arabella El Ginawy
Prijzen, nominaties
- Nominatie Fritz-Höger-Preis 2014
- Nominatie Abe Bonnema Architectuurprijs 2015
- ib industrieel bouwen met hout 2013-03, pag. 12-15
- Architectuur in Nederland Jaarboek 2013 / 2014 ‘Treebeek Centrum Fase 1’, pag. 20-23
- Architectuur in Nederland Jaarboek 2013 / 2014 Nederlandse Tradities / Dutch Traditions’ door Hans van der Heijden, pag. 126-135
- Architecture Today AT248 ‘Dutch Dilemma’ door Hans van der Heijden, project ‘Treebeek Centrum Fase 1’, pag. 8
- Zuiderlicht 2014 - 06/07 ‘Hier wordt geluk weer heel gewoon’, Treebeek Centrum Fase 1, pag. 12-13
- Cobouw Special Renovatie & Transformatie, 08.04.2016, ‘Nieuw leven voor oude mijnwerkersbuurt’, pag. 7, project Treebeek Centrum Fase 1
- Abe Bonnema Architectuurprijs 2015, ISBN 978-90-821373-1-6, pag. 36-41, project Sociale Woningbouw en Gebiedsontwikkeling Treebeek Centrum Fase 1
